Kendi Besi Yeminizi Nasıl Yaparsınız? Ekonomik ve Kontrollü Besleme Rehberi

Kendi Besi Yeminizi Nasıl Yaparsınız? Ekonomik ve Kontrollü Besleme Rehberi

Besi hayvancılığında karlılığı etkileyen en büyük kalemlerden biri yem giderleridir. Hazır besi yemleri pratik olsa da, kendi besi yeminizi formüle edip hazırlamak, maliyetleri düşürme, hammaddeleri kontrol etme ve hayvanlarınızın spesifik ihtiyaçlarına göre besleme yapma konusunda size önemli avantajlar sağlar. Peki, kendi besi yeminizi oluştururken hangi adımları izlemelisiniz? İşte size adım adım bir rehber.

Kendi Besi Yeminizi Yapmanın Avantajları

• Maliyet Kontrolü: Piyasadan uygun fiyatlı hammaddeler temin ederek hazır yeme göre maliyetleri önemli ölçüde azaltabilirsiniz.
• Kalite Kontrolü: Kullanacağınız her hammaddenin kalitesini ve tazeliğini kendiniz denetleyebilirsiniz.
• Esneklik: Hayvanlarınızın yaşına, ırkına, ağırlığına ve besi dönemine göre rasyonu anında ayarlayabilirsiniz.
• İzlenebilirlik: Yemin içeriğini tam olarak bilerek, hayvanlarınızda oluşabilecek beslenmeye bağlı sorunların nedenini daha kolay tespit edebilirsiniz.

Kendi Besi Yeminizi Hazırlama Adımları

Kendi besi yeminizi oluşturmak, bilgi, planlama ve dikkat gerektiren bir süreçtir. İşte izlemeniz gereken temel adımlar:

1. Adım: Besi Hayvanlarınızın İhtiyaçlarını Belirleyin

Besi yemi hazırlamanın ilk ve en kritik adımı, besleyeceğiniz hayvanların besin madde gereksinimlerini doğru bir şekilde anlamaktır. Bu ihtiyaçlar, hayvanın yaşına, ırkına, başlangıç ve hedef ağırlığına, besi süresine ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir.

• Yaş ve Ağırlık: Genç ve büyümekte olan danaların protein ve enerji ihtiyacı, besi sonuna yaklaşan daha ağır danalardan farklıdır.
• Besi Dönemi: Besinin başlangıç, orta ve son dönemlerinde hayvanların enerji ve protein ihtiyaçları değişir. Başlangıçta protein daha önemliyken, son dönemlerde enerji daha ön plana çıkar.
• Hedef Canlı Ağırlık Artışı: Günlük ne kadar kilo almalarını hedeflediğinize göre rasyonunuzdaki enerji ve protein yoğunluğunu ayarlamanız gerekir.

Bu aşamada bir veteriner hekim veya hayvan besleme uzmanından destek almak, hayvanlarınızın ihtiyaçlarına en uygun besin madde seviyelerini (kuru madde, ham protein, metabolik enerji, lif, vitamin ve mineraller) belirlemenize yardımcı olacaktır.

2. Adım: Kullanılacak Yem Hammaddelerini Seçin

Besi yeminizi oluştururken kullanacağınız hammaddeleri dikkatli seçmelisiniz. Seçim yaparken, hammaddelerin besin değerleri, sindirilebilirliği, lezzetliliği, temin edilebilirliği ve maliyeti göz önünde bulundurulmalıdır.

• Enerji Kaynakları:
  • Tahıllar: Mısır, arpa, buğday gibi tahıllar besi rasyonlarının temel enerji kaynaklarıdır. Nişasta içeriği yüksek olup, hızlı kilo alımını destekler. Arpa ezmesi veya mısır kırması olarak kullanılması sindirilebilirliği artırır.
  • Melas: Yüksek enerji içeriği ve lezzetliliği ile yem alımını artırabilir.
• Protein Kaynakları:
  • Yağlı Tohum Küspeleri: Soya küspesi, ayçiçeği küspesi, pamuk tohumu küspesi gibi ürünler, rasyonun protein açığını kapatmak için kullanılır. Soya küspesi, yüksek protein kalitesi nedeniyle en çok tercih edilenlerdendir.
• Kaba Yemler:
  • Silajlar: Mısır silajı, yonca silajı gibi silajlar yüksek sindirilebilir enerji ve lif sağlarlar.
  • Kuru Ot ve Saman: Rasyonun lif ihtiyacını karşılamak, işkembe sağlığını korumak ve geviş getirmeyi teşvik etmek için kullanılır. Genellikle samanın besin değeri düşük olsa da, işkembe doldurucu ve lif kaynağı olarak önemlidir.
• Mineral ve Vitamin Kaynakları:
  • Hayvanların sağlıklı gelişimi ve yüksek verim için gerekli olan makro (kalsiyum, fosfor, sodyum vb.) ve mikro (çinko, selenyum, bakır vb.) mineraller ile vitaminler (A, D, E) premiksler halinde rasyona eklenmelidir. Bu premiksler hayvanın yaşına ve besi dönemine özel olarak formüle edilir.
• Katkı Maddeleri (Opsiyonel):
  • Maya, probiyotikler, toksin bağlayıcılar gibi katkı maddeleri, sindirimi desteklemek, yemden yararlanmayı artırmak ve sağlık sorunlarını önlemek amacıyla kullanılabilir.

3. Adım: Rasyon Formülasyonu Yapın

Bu, farklı yem hammaddelerini belirlenen oranlarda bir araya getirerek hayvanların besin madde ihtiyaçlarını tam olarak karşılayan bir karışım oluşturma sürecidir.

• Yem Analizi: Kullandığınız her bir hammaddenin (özellikle kaba yemlerin ve tahılların) besin değerlerini laboratuvar analizleriyle belirlemek, doğru formülasyon için çok önemlidir.
• Hesaplama Yöntemleri: Rasyon formülasyonu genellikle "kare yöntemi" gibi basit matematiksel yöntemlerle veya daha karmaşık ve hassas sonuçlar veren bilgisayar programları (örneğin, yem formülasyon yazılımları) kullanılarak yapılır.
• Uzman Desteği: Özellikle ilk kez kendi yeminizi hazırlıyorsanız, bir ziraat mühendisi (zooteknist) veya hayvan besleme uzmanından profesyonel destek almak, hataları minimize eder ve optimal sonuçlar almanızı sağlar. Uzmanlar, yerel kaynaklarınızı ve hayvanlarınızın durumunu dikkate alarak size en uygun ve maliyet etkin rasyonu oluşturmanıza yardımcı olabilir.

4. Adım: Yemleri Hazırlayın ve Karıştırın

Formüle ettiğiniz rasyonu sahada uygulamak için doğru ekipman ve yöntemler kullanmak önemlidir.

• Ezme/Kırma: Kullanacağınız tahılları (arpa, mısır vb.) yemden yararlanmayı artırmak için ezmeli veya kırmalısınız.
• Tartım: Her bir hammaddenin rasyondaki miktarına göre hassas bir şekilde tartıldığından emin olun. Yem karma makinelerinin üzerinde bulunan elektronik tartılar bu işi kolaylaştırır.
• Karıştırma: Hazırlanan tüm yem hammaddelerini homojen bir şekilde karıştırmak, rasyonun etkinliği için kritik öneme sahiptir.
  • Yem Karma Makinesi: Büyük ve orta ölçekli işletmeler için yem karma makinesi olmazsa olmazdır. Bu makineler, yemleri tam ve eşit bir şekilde karıştırarak hayvanların seçici yemesini engeller ve her lokmada aynı besin değerini almasını sağlar.
  • Yükleme Sırası: Genellikle önce kaba yemler (saman, kuru ot), sonra silaj (mısır silajı), ardından kesif yemler (arpa ezmesi, soya küspesi) ve en son mineral/vitamin premiksleri eklenir. Bu sıra, en iyi karışım kalitesini sağlar.
  • Karıştırma Süresi: Makinenin modeline ve rasyonun içeriğine göre yeterli süre (genellikle 5-15 dakika) karıştırma yapılmalıdır.
• Su Temini: Yemliklerin yakınında her zaman temiz ve taze suya serbest erişim sağlamak, sindirim ve yemden yararlanma için hayati önem taşır.

5. Adım: Yemlemeyi Uygulayın ve Sürekli Gözlemleyin

Rasyonu hazırlayıp hayvanlara sunduktan sonra işiniz bitmez. Sürekli gözlem ve gerektiğinde ayarlama yapmak, başarılı bir besi süreci için şarttır.

• Yem Tüketimi: Hayvanların yemi ne kadar iştahla yediğini, yemliklerde artık kalıp kalmadığını kontrol edin. Yem artıkları varsa miktarı gözden geçirin.
• Vücut Kondisyonu: Hayvanların düzenli olarak canlı ağırlıklarını ve vücut kondisyon puanlarını takip edin. Hedeflenen kilo alımına ulaşıyorlar mı?
• Dışkı Kontrolü: Dışkının kıvamı ve görünümü, sindirim sağlığı hakkında önemli ipuçları verir. Sindirim bozuklukları (ishal, kabızlık) veya işkembe asidozu gibi sorunlar rasyonun ayarlanması gerektiğini gösterebilir.
• Genel Sağlık Durumu: Hayvanların genel canlılığı, iştahı ve herhangi bir hastalık belirtisi olup olmadığını gözlemleyin.
• Kayıt Tutma: Hangi rasyonu ne zaman uyguladığınızı, hayvanların tepkilerini, canlı ağırlık artışlarını ve yem maliyetlerinizi düzenli olarak kaydetmek, gelecekteki besleme stratejileriniz için değerli veriler sunar.

Kendi Yeminizi Yaparken Karşılaşılabilecek Zorluklar ve Çözümleri

• Hammaddelerin Temini ve Depolanması: Kaliteli hammaddeleri uygun fiyata bulmak ve onları doğru koşullarda (küflenmeden, zararlılardan uzak) depolamak önemlidir.
• Hassas Tartım: Küçük miktardaki mineraller ve vitaminler için hassas tartım yapmak zor olabilir. Bu nedenle premiks kullanmak daha pratik ve güvenlidir.
• Zaman ve İş Gücü: Kendi yeminizi hazırlamak, hazır yem kullanmaya göre daha fazla zaman ve iş gücü gerektirebilir. Bu, özellikle büyük işletmelerde dikkate alınmalıdır.
• Bilgi Eksikliği: Rasyon formülasyonu, besin madde ihtiyaçları ve yem kalitesi konularında bilgi eksikliği yaşanabilir. Bu durumda uzman desteği almak en doğrusudur.

Kendi besi yeminizi yapmak, başlangıçta biraz çaba gerektirse de, uzun vadede size önemli maliyet avantajları ve hayvanlarınız üzerinde daha fazla kontrol sağlayarak besi işletmenizin başarısına doğrudan katkıda bulunacaktır.